140 năm ngày sinh Robert Musil: Người khổng lồ của văn học thế kỷ 20

12/11/2020 07:41 GMT+7 | Văn hoá

(Thethaovanhoa.vn) - Robert Musil suýt nữa đã chọn nghiệp sĩ quan. Nhưng cuối cùng, ông đã chuyển sang viết văn và cho ra đời nhiều cuốn sách, trong đó có cuốn tiểu thuyết quan trọng của thế kỷ 20 - The Man without Qualities (Người đàn ông không có phẩm chất) - tác phẩm mà ông mất tới 20 năm sáng tác và còn dang dở khi qua đời.

Giải Nobel Văn học 2020 tôn vinh nữ thi sĩ Mỹ Louise Gluck

Giải Nobel Văn học 2020 tôn vinh nữ thi sĩ Mỹ Louise Gluck

Chiều 8/10 (giờ Việt Nam), Viện Hàn lâm Thụy Điển đã xướng tên nữ thi sĩ Louise Gluck, người Mỹ, là chủ nhân của giải thưởng Nobel Văn học năm 2020.

Musil sinh ngày 6/11/1880, là con trai duy nhất của một kỹ sư gần thành phố Klagenfurt của Áo. Musil có tầm vóc thấp bé, nhưng mạnh mẽ và từng theo học nhiều trường quân sự khác nhau từ năm 1892 theo yêu cầu của cha mình.

Tiểu thuyết đầu tay từ trải nghiệm binh nghiệp

Tuy nhiên, sau khi tham khảo ý kiến của cha, chàng trai trẻ Musil đã bỏ khóa đào tạo sĩ quan pháo binh của mình tại Học viện Quân sự Kỹ thuật Hoàng gia ở Vienna và theo học ngành kỹ thuật cơ khí ở Brno.

Năm 1903, Musil ghi danh vào các lớp triết học và tâm lý học ở Berlin, một bước ngoặt trong cuộc đời của mình. Ông nhanh chóng kết nối với các nghệ sĩ nổi tiếng và giới có học ở thủ đô nước Đức.

Lúc đó, chàng trai trẻ Musil đã có một cái nhìn mới mẻ, giàu triết lý hơn về quãng thời gian học ở trường thiếu sinh quân và sử dụng những trải nghiệm của mình cho cuốn tiểu thuyết đầu tay The Confusions of Young Törless (Sự bối rối của Törless trẻ trung – 1906).

Chú thích ảnh
Nhà văn Áo Robert Musil

Đó là câu chuyện về tuổi mới lớn lấy bối cảnh tại một học viện quân sự ở vùng nông thôn, trong đó 3 học viên trẻ tuổi hành hạ một đồng đội trẻ hơn một cách tàn nhẫn. Nhân vật chính, Törless, là một người bị giằng xé giữa lòng trung thành với gia đình thuộc tầng lớp trung lưu và những lời bóng gió của các bạn cùng lớp, cũng như sự nhạy cảm ngày càng tăng của bản thân. Câu chuyện được đặt trong bối cảnh chế độ quân chủ Đế quốc và Hoàng gia đang dần tan rã sau Thế chiến I. Hiện cuốn sách này được coi là một trong những tác phẩm lớn của văn học hiện đại.

“The Man without Qualities” - 20 năm hình thành

Trong những năm 1920, Musil sống ở Vienna và Berlin, nơi ông công khai chỉ trích “5 năm nô lệ trong chiến tranh” đã “xé nát phần đẹp nhất nhất trong cuộc đời ông”.

Vào thời điểm đó, Musil đã trở thành nhà văn và bắt đầu viết tác phẩm khổng lồ của mình - The Man without Qualities. Nhà xuất bản Ernst Rowohlt đã ủng hộ nhà văn và làm việc độc quyền cho dự án này trong 20 năm.

Vào năm 1930 và 1933, kiệt tác The Man without Qualities được xuất bản thành 2 tập gồm 3 phần, dài 1.074 trang. Với sự tinh tế, có lúc bồng bột, “tiểu thuyết ý tưởng” này lấy bối cảnh thời kỳ cuối của chế độ quân chủ Áo - Hung, đề cập đến sự suy tàn về đạo đức và trí tuệ của Đế chế Áo - Hung qua con mắt của nhân vật chính của cuốn sách, Ulrich. Đó là một nhà toán học cũ, người đã thất bại trong việc tiếp cận với thế giới xung quanh.

Musil từng nói rằng không có gì khó để mô tả những nét tính cách chính của Ulric. Bản thân Ulrich là người thờ ơ một cách kỳ lạ với mọi phẩm chất của mình. Anh thiếu bất kỳ cá tính sâu sắc nào và luôn mơ hồ.

Chú thích ảnh
Bìa cuốn tiểu thuyết “The Man without Qualitie” của Robert Musil

The Man without Qualities chỉ mang lại cho Musil thành công thương mại ở mức bình thường. Mặc dù được đề cử giải Nobel Văn học, nhưng nhà văn cảm thấy mình không được công nhận xứng đáng. Đôi khi Musil tỏ ra khó chịu trước thành công của những đồng nghiệp nổi tiếng hơn như Thomas Mann hay Hermann Broch, những người vô cùng ngưỡng mộ tác phẩm của nhà văn và cố gắng giúp ông thoát khỏi khó khăn kinh tế và tiếp tục viết lách, cho dù dù ban đầu Musil từng chỉ trích Mann.

Vào đầu những năm 1920, Musil chủ yếu sống ở Berlin. Ở Vienna, Musil là khách thường xuyên đến tiệm của Eugenie Schwarzwald (hình mẫu cho Diotima trong Người đàn ông không có phẩm chất). Năm 1932, Hiệp hội Robert Musil được thành lập tại Berlin theo sáng kiến ​​của Mann. Cùng năm, Mann được yêu cầu nêu tên những tiểu thuyết đương đại xuất sắc và ông chỉ trích dẫn một cuốn: The Man without Qualities.

Từ Berlin, Musil và người vợ Do Thái Martha Marcovaldi (người phụ nữ từng góa chồng và có hai con, hơn Musi 7 tuổi) lo lắng theo dõi sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít Đức. Cặp đôi chuyển đến Vienna, nơi họ một lần nữa phải đối mặt với tình cảnh khó khăn sau khi Đức Quốc xã sáp nhập Áo vào năm 1938 và sách của Musil bị cấm ở cả Đức và Áo. Cùng năm đó, vợ chồng Musil di cư đến Thụy Sĩ. Và ở đây nhà văn tiếp tục chấp bút cho cuốn tiểu thuyết của mình.

... và trở thành kiệt tác

Robert Musil qua đời vì nhồi máu não vào ngày 15/4/1942. Trong những giờ cuối cùng của cuộc đời, ông vẫn đang viết phần 3 của The Man without Qualities. Một chương chưa hoàn thành, có tựa đề Breaths of a Summer's Day (Hơi thở của ngày Hè) nằm trước mặt ông trên bàn làm việc.

Chỉ có 8 người tham dự lễ hỏa táng của ông. Martha rải tro của chồng vào rừng Mont Salève. Năm 1943 tại Lausanne, Martha xuất bản một bộ sưu tập 462 trang gồm các bản thảo của chồng mình, trong đó có 20 chương rút từ phần 3 của The Man without Qualities.

Chú thích ảnh
Nhà văn Áo Robert Musil

Có điều sau khi Musil qua đời, tác phẩm của ông gần như bị lãng quên. Các bài viết của ông bắt đầu được in trở lại vào đầu những năm 1950. Bản dịch đầu tiên của The Man without Qualities bằng tiếng Anh được Ernst Kaiser và Eithne Wilkins xuất bản vào các năm 1953, 1954 và 1960. Bản dịch cập nhật của Sophie Wilkins và Burton Pike, bao gồm nhiều lựa chọn từ các bản nháp chưa xuất bản, được phát hành vào năm 1995.

Tác phẩm của Musil đã được chú ý nhiều hơn kể từ thời điểm đó, bao gồm các khía cạnh triết học trong tiểu thuyết của ông. Theo Milan Kundera: “Không có tiểu thuyết gia nào là người gần gũi với tôi hơn Musil”. Một trong những tạp chí triết học quan trọng nhất - The Monist - đã xuất bản số đặc biệt về triết học của Robert Musil vào năm 2014, do Bence Nanay chủ biên.

Tháng 6/1939, nhà văn đoạt giải Nobel Thomas Mann đã nhận ra tài năng của Musil và ngay lúc đó đã tuyên bố rằng: “Không có nhà văn Đức còn sống so được với danh tiếng sau khi qua đời của như Musil”.

Và tiên đoán của Mann đã trở thành sự thật bởi ngay cả khi còn dang dở, cuốn tiểu thuyết đồ sộ hơn 1.700 trang The Man without Qualities vẫn được coi là một trong những tiểu thuyết hiện đại có ảnh hưởng và quan trọng nhất thế kỷ 20.

Musil được coi là cái tên nằm trong số những người khổng lồ của văn học thế kỷ 20, cùng với những Marcel Proust của Pháp hay James Joyce của Ireland.

Việt Lâm

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm