Vôi hóa mạch máu trong bệnh thận mãn tính (Phần 1)

(Thethaovanhoa.vn) - I. GIỚI THIỆU

Khám chữa bệnh BHYT đăng ký bất kỳ nơi đâu

Tất cả thẻ BHYT không phân biệt nơi đăng ký khám chữa bệnh ban đầu, đều được hưởng đúng tuyến trong mọi trường hợp: khám bệnh (ngoại trú), điều trị nội trú, áp dụng tất cả các ngày trong tuần (bao gồm thứ Bảy, Chủ nhật và ngày lễ).

Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở bệnh nhân mắc bệnh thận mạn tính (CKD), bao gồm cả CKD phụ thuộc vào lọc máu. Nguy cơ tim mạch cao có thể là do một phần do vôi hóa mạch máu dư thừa. Vôi hóa mạch máu được quan sát ngay cả ở những bệnh nhân chạy thận rất trẻ, những người không có các yếu tố nguy cơ tim mạch điển hình của tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và hút thuốc.

Hơn nữa, các nghiên cứu cho thấy rằng uống canxi, đặc biệt bao gồm chất kết dính phốt phát chứa canxi, làm xấu đi tình trạng vôi hóa mạch máu ở bệnh nhân CKD.

Tuy nhiên, không có liệu pháp cụ thể để ngăn chặn sự tiến triển hoặc điều trị khỏi vôi hóa mạch máu, ngoài việc chú ý cẩn thận đến cân bằng canxi và phốt phát. Hơn nữa, không có bằng chứng cho thấy các can thiệp làm chậm tiến triển vôi hóa mạch máu cải thiện nguy cơ cho các kết quả liên quan đến lâm sàng.

• Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long tiếp nhận khám chữa bệnh bảo hiểm y tế không phân biệt nơi đăng ký ban đầu

• Triển khai dịch vụ khám và chăm sóc sức khỏe tại nhà

II. CHẨN ĐOÁN

Tất cả các động mạch lớn và vừa có thể vôi hóa, khi so sánh các tĩnh mạch hầu như không bị vôi hóa, trừ khi bị chấn thương trực tiếp. Sự khác biệt này có lẽ là do sự khác biệt về lực cơ học và cấu trúc mô học giữa động mạch và tĩnh mạch.

- Trong số các bệnh nhân CKD, có hai loại vôi hóa mạch máu với các kiểu bệnh khác nhau 

Vôi hóa trung gian 

Vôi hóa trung gian xảy ra do sự chuyển đổi kiểu hình của các tế bào cơ trơn mạch máu sang tế bào xương giống như tế bào và viêm cục bộ. Sự thay đổi kiểu hình được bắt đầu bởi chứng tăng phosphate huyết, tăng calci máu và có thể là nồng độ hormone tuyến cận giáp (PTH) cao ngoài ra viêm hệ thống và cục bộ góp phần vôi hóa mạch máu. 

Vôi hóa tối đa 

Vôi hóa tối đa là thứ phát sau xơ vữa động mạch. Cơ chế bệnh sinh của xơ vữa động mạch dường như giống nhau ở CKD cũng như ở bệnh nhân không mắc CKD. 

Vai trò của viêm 

Viêm đóng vai trò quan trọng trong vôi hóa, các đại thực bào xâm nhập giải phóng các cytokine tiền viêm điều khiển dòng tế bào lympho và tế bào cơ trơn. Các vi hạt tế bào được giải phóng từ các đại thực bào hoặc đại thực bào apoptotic tạo thành một nidus cho vôi hóa, và các chất điều chỉnh viêm có nguồn gốc đại thực bào.

Vôi hóa động mạch vành

 Trong số các bệnh nhân CKD, vôi hóa mạch máu có liên quan đến tăng nguy cơ và tử vong do tim mạch, giá trị tiên đoán bổ sung của nó đối với các yếu tố nguy cơ tim mạch khác là không rõ ràng. 

Đánh giá giá trị tiên lượng của vôi hóa phức tạp hơn ở những bệnh nhân CKD so với dân số nói chung vì có hai phân nhóm mô học với các mầm bệnh khác nhau và hậu quả lâm sàng khác nhau. Người ta không biết liệu vôi hóa sâu và trung gian đều góp phần làm tăng tỷ lệ tử vong, bởi vì rất khó để phân biệt các tổn thương này bằng các kỹ thuật X quang thông thường.

Vôi hóa động mạch lớn

Vôi hóa các động mạch lớn như động mạch chủ làm tăng độ cứng động mạch gây ra tăng huyết áp, đó là những yếu tố nguy cơ gây rối loạn chức năng tâm thất trái và suy tim ở bệnh nhân suy thận. 

Vôi hóa trung gian so với thâm nhiễm

Không có nghiên cứu lâm sàng nào kết luận xác định kết quả tổn thương nội tạng so với trung gian ở bệnh nhân CKD.

Dựa trên dữ liệu gây bệnh được mô tả ở trên, tác dụng lâm sàng chính của vôi hóa sâu là sự hình thành và tiến triển của tổn thương xơ vữa động mạch dẫn đến bệnh động mạch vành, bệnh mạch máu não và bệnh mạch máu ngoại biên. Trong một nghiên cứu trên bệnh nhân chạy thận nhân tạo, những người bị vôi hóa sâu (có hoặc không có vôi hóa trung gian) có tiên lượng xấu. 

III. DỊCH TỄ HỌC

Các báo cáo tỷ lệ vôi hóa mạch máu phát hiện bởi Chụp CT (CT scan) là> 80% trong số bệnh nhân lọc máu. 

Microalbumin niệu mà không giảm eGFR <60 mL / phút / 1,73 m 2 dường như không làm tăng nguy cơ so với bệnh nhân không bị CKD.

Các yếu tố nguy cơ:

Tuổi và thời gian lọc máu

Tuổi cao và thời gian lọc máu có liên quan đến sự gia tăng tỷ lệ vôi hóa mạch máu. Trong một tổng quan hệ thống toàn diện của 30 nghiên cứu trong khoảng thời gian 20 năm, tuổi bệnh nhân và thời gian lọc máu là những yếu tố chính liên quan đến vôi hóa mạch máu ở những bệnh nhân mắc CKD.

Trong một nghiên cứu bao gồm 364 lần chụp X quang xương ở 152 bệnh nhân CKD, vôi hóa mạch máu được quan sát thấy ở 30% và 50% bệnh nhân trong độ tuổi từ 15 đến 30 và 40 đến 50 tuổi. Trong một nghiên cứu khác, vôi hóa mạch máu đã được quan sát thấy ở 39% bệnh nhân bắt đầu lọc máu và 92% sau khoảng thời gian trung bình 16 năm khi chạy thận.

Mức độ nghiêm trọng của vôi hóa cũng tăng theo tuổi và thời gian lọc máu.  

Tăng phospho máu và tăng calci máu

 - Tăng phospho máu kéo dài, đặc biệt là trong tình trạng tăng calci máu không liên tục hoặc kéo dài, thúc đẩy sự khởi đầu và tiến triển của vôi hóa mạch máu.

- Lượng canxi uống: tăng lượng canxi uống có liên quan đến nguy cơ vôi hóa cao hơn. Điều này có ý nghĩa quan trọng liên quan đến việc sử dụng chất kết dính phốt phát chứa canxi, làm tăng đáng kể lượng canxi trong chế độ ăn uống. Lượng canxi trong chế độ ăn uống bình thường là theo thứ tự 1000 mg mỗi ngày. Việc kê đơn 500 mg canxi nguyên tố (1250 mg canxi cacbonat) trong bữa ăn dẫn đến việc tăng lượng canxi đáng kể. 

BS.CKII Nguyễn Thị Mai Lan - BV Hoàn Mỹ Cửu Long